موسیقی شعر، از عوامل زیبایی و جذّابیت متون منظوم است. این عامل در غز ل های انوری، جلوه ای دیگر یافته و با تکرار و توازن همراه است. انوری به کمک توازن آوایی و بهره گیری از توازن کمّی، اوزان مختلف الارکان زیادی را در اشعارش به کار برده که این امر، سبب افزایش ضرب آهنگ غزل های او شده است. وی با توازن کمّی، به انواع تکرار دست می زند؛ به طوری که با تکرار انواع همخوان و واکه با بسامد زیاد صامت «د» و «ر» و بهره گیری از مصوّت بلند «آ»، غزل های شورانگیزی سروده است. انوری در بحث توازن واژگانی، از انواع تکرار یک صورت زبانی کامل بهره می برد که این امر با تکرار انواع اسم و فعل و حرف در آغاز، میان و جایگاه قافیه، به خوبی مشهود است؛ به طوری که تکرار فعل در جایگاه قافیه، از بسامد بیشتری برخوردار است. وی تکرار کامل یک صورت زبانی را به شکل منادا و جمله به کار گرفته و با بهره گیری از تکرار یک صورت زبانی ناقص، موجب می شود انواع جناس را در غزل به کار گیرد. این امر با تکرار جناس مضارع و خط، نمود بارزتری می یابد. انوری با بهره گیری از انواع توازن، با رعایت انواع همخوان ها و تکرار یک صورت زبانی کامل و ناقص، موسیقی خاصّی به غزل هایش بخشیده است. این پژوهش با روش تحلیلی-توصیفی صورت گرفته است. ابتدا مباحث توازن آوایی و واژگانی را در غزل های انوری شناسایی و سپس ضمن تحلیل آن ها، بسامد هرکدام را در قالب نمودار مشخّص کرده ایم.

وزن شعر فارسی بر پایه نظم بخش ها یا هجاهاست. هر گاه شاعر به جای دو هجای کوتاه، یک هجای بلند بیاورد، از اختیار تسکین یا سکته بهره گرفته است. سکته نیز در آغاز مصراع، در همه جای مصراع، به کار می رود. سکته، به ویژه در وسط مصراع در تغییر آهنگ شعر، بسیار موثر است. در این پژوهش به اثبات رسیده که میزان سکته عروضی وسط مصراع در غزل های خاقانی نسبت به غزلهای انوری، پنج برابر است، زیرا:1. زبان غزل های انوری، ساده تر است و بیشتر از وزن های کوتاه بهره گرفته است؛ در حالی که زبان غزل های خاقانی، سنگین تر است و بیشتر از وزن های متوسط، بلند و متناوب الارکان سود جسته است؛2. انوری در زندگی، روحیه ای شادتر از خاقانی داشته است؛3. تخلص (لقب شاعری) خاقانی و لزوم ذکر آن در پایان غزل نیز یکی از عوامل کثرت سکته در غزل های اوست.

یکی از جلوه های معنایی در غزل، افزون بر عشق و عرفان، مضامین قلندرانه است که غزل های شاعران را تحت تأثیر قرار داده و آنان را از مضامین تکراری و یکنواخت خارج ساخته است. این گونه اشعار به طور رسمی از سنایی آغاز شد و شاعران دیگری نظیر عطار و حافظ از آن پیروی کردند. در این میان شاعرانی هم بودند که مضامین قلندرانه را در شعر خود به کار می­بردند، اما کسی از آنان به عنوان شاعر قلندر سرا یاد نکرده است. انوری ازاین دسته شاعران است که وی در غزل های خود از مضامین قلندرانه به نیکی بهره برده به گونه­ای که می­توان نام او را در زمرة قلندرسرایان ذکر کرد، اما از وی در هیچ کجا به عنوان شاعر قلندرسرا یاد نشده است. این پژوهش بر آن است تا مضمون­های قلندرانه او را با روش توصیفی – تحلیلی مورد بررسی قرار دهد و به این سوال پاسخ دهد که وجود مضامین قلندرانه در شعر انوری به چه صورت است؟ بنابراین برآیند تحقیق حاکی از آن است که انوری در غزل­های خود با توبه شکنی و ملامتی نشان دادن خویش و انتقاد از حاکمان دینی، تابوهای هنجار جامعه را بر هم می­زند و تفکر قلندرانه را به وضوح بیان می­دارد. انتقاد و بدبینی وی از اعمال به ظاهر مذهبی و عدم عافیت طلبی در شعرش جلوۀ خاصی به غزل های او بخشیده است که همۀ این مضامین وجود تفکر قلندریه را در غزل هایش اثبات می­کند.

قرن ششم یکی از سده های بسیار تاثیر گذار در تحول و استقلال قالب غزل است. از میان غزل سرایان این سده، بیش ازهمه انوری در تغییرات و سیر تطور غزل موثر بوده است. در این پژوهش سعی شده است ضمن معرفی اجمالی جنبه های مختلف اهمیت انوری در تحول و سیر غزل فارسی، سیمای معشوق انوری با تاکید بر توصیف اجزای ظاهری آن، بررسی و تحلیل شود؛ بنابراین ابتدا مهم ترین و ویژه ترین اعضای اندام مورد توجه انوری در تصویر سیمای معشوق، استخراج و در هشت گروه، دسته بندی شده است و سپس با مطالعه و بسامدیابی واژه ها و مفاهیم مرتبط با اعضای مشخص شده، اهمیت، چگونگی کاربرد و جایگاه آن ها در تصویر آفرینی انوری از سیمای معشوق، تحلیل شده است. در پایان نیز به صورت اجمالی، ویژگی های اخلاقی و رفتاری معشوق انوری معرفی شده است.

تاریخ پزشکی در ایران، بی گمان به دوران باستان برمی گردد. به طوری که پیش از تاسیس دانشگاه و بیمارستان جندی شاپور نشانه هایی از این علم در سطوح و اشکال مختلف، وجود داشته است. در دوره حکومت سلسله هخامنشی، علم طب سازماندهی گردید و در عصر اشکانیان، طب ایرانی با طب یونانی و زردشتی درآمیخت. طب اسلامی نیز از قرن دوم هجری قمری آغاز شد و با تالیف «فردوس الحکمه» یکی از مهم ترین کتب طب عربی توسط علی بن ربن الطبری در قرن سوم هجری قمری ادامه یافته، با ظهور ابوعلی سینا در قرن چهارم به اوج رشد و ترقی خود دست یافت، این شیوه، متاثر بود از شیوه طبابت درجندی شاپور. با توجه به اهمیت این دانش و جایگاه والای آن در میان سایر علوم، شاعران زبان فارسی نیز کم و بیش با مقدمات و اصول آن علم آشنایی یافته، در آثار خود، جایی برای پرداختن بدان در نظر گرفته اند. از میان شاعران ایرانی می توان به فردوسی، انوری، خاقانی، نظامی، سعدی و مولوی اشاره نمود که با مطالعه آثارشان می توان به میزان آگاهی آنان از دانش پزشکی پی برد. دراین مقاله، شعر انوری از زاویه ای دیگر نگریسته شده است.

انوری ابیوردی و سعدی شیرازی از غزل سرایان برجستة سدة 6 و 7 ه.ق در عرصة غزلیات عاشقانه ­اند که وجود فاصله یک صد ساله بین آن دو بررسی غزلیاتشان را از منظر جامعه ­شناسی حائز اهمیت می­سازد. در مقاله حاضر با تکیه بر رویکرد زبان­شناسی نقش گرای هلیدی که برای زبان نقش مهمی در بازنمایی جهان واقع و پدیده ­های اجتماعی قائل است، تحولات معنایی غزلیات انوری و سعدی ­و نحوة انعکاس بافت موقعیتی فردی و اجتماعی آنان در ساختار غزل، موضوع تحقیق قرار گرفته­ است. بنابراین، پرسش اصلی تحقیق حاضر این است که انواع فعل در غزلیات سعدی و انوری چه تحولات اجتماعی و فرهنگی را منعکس می­سازد. بدین منظور، برمبنای روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر نظام گذرایی فعل در زبان­شناسی نقشگرا، بسامد هر یک از فرآیند­های فعلی - شامل رابطه ­ای، مادی، وجودی، کلامی، رفتاری و ذهنی- را در 100 غزل آغازین دیوان هر یک از دو شاعر مذکور استخراج کرده و نوع کارکرد هر فرآیند در پیوند با نقش بینافردی و گسترة متنی هر یک با یکدیگر مقایسه شده­است. نتیجة این بررسی نشان می­دهد که غزلیات انوری غالباً مبتنی بر تجارب عاشقانه شخصی و به تمام معنا غزل است، حال آن که غزل سعدی دارای معانی و مفاهیم گوناگون فردی، اجتماعی، اخلاقی و تربیتی است که به شیوة ضمنی در سطوح استعاری، تمثیلی و کنایی زبان نمود پیدا کرده­است.

انوری استاد قصیده سرایی و به گفته آذربیگدلی یکی از سه پیامبر شعر فارسی است. پژوهش حاضر بر اساس تحلیل اصطلاحات شعر و شاعری در دیوان وی با توجه به کتاب های بلاغی موجود و مطابق الگویی است که شاعر در دیوان خویش ترسیم کرده است. بنابراین، هدف از شعر و شاعری، تلقی از شعر، لفظ و معنی، زبان، پسند، موارد اقتدار در سخنوری، موسیقی، لوازم شاعری از نگاه انوری بررسی و نظریات او در باب شعر و شاعری تبیین شده است. انوری شعر را حاصل درهم تنیدگی اندیشه همراه با خاطر و طبع می داند. معنی را بر لفظ مقدم می داند و بدیهه را یکی از موارد اقتدار شاعری به حساب می آورد. از منظر او هرگاه شاعر، شعر را وسیله ارتزاق خویش کند، آن هنگام شریعت شعر گدایی است و اگر شعر برای اهداف والا سروده شود، با عناوین و القاب عالی همراه خواهد شد و همزاد حکمت و موردپسند است. نکات فوق و پاره ای دیگر از مسائل از مهم ترین موارد مورد بحث در این پژوهش هستند.